Ngày ấy, trên con phố nhỏ gần nhà tôi, có một bà cô làm nghề đánh máy chữ. Tiếng lách tách vang lên đều đặn, hòa vào không gian như một điệu nhạc quen thuộc. Mỗi lần đi qua, tôi lại thích thú dừng lại lắng nghe, rồi tranh thủ xin những tờ giấy than cũ, giấy pơ-luya – nguyên liệu quý giá để bọn trẻ chúng tôi làm diều cánh cung, diều mỏ quạ. Những cánh diều tung bay trên bầu trời, mang theo niềm vui của tuổi thơ hồn nhiên.
Hồi đó, ở Hà Nội, các hiệu đánh máy chữ còn khá nhiều, tập trung chủ yếu ở phố Hai Bà Trưng, Bà Triệu. Những người thợ đánh máy không chỉ gõ chữ mà còn giúp viết đơn từ, giấy tờ cho những người không thạo việc này. Công việc tuy giản dị nhưng gắn bó với cuộc sống của biết bao người.
Rồi một ngày, máy vi tính xuất hiện. Những hiệu đánh máy chữ dần dần vắng khách, rồi biến mất. Tôi từng nghĩ bà cô sẽ nghỉ việc, nhưng không, tiệm đánh máy chữ nhỏ bé đã chuyển thành một hiệu photocopy. Chiếc máy đánh chữ cũ kỹ được cất đi nhường chỗ cho máy in, máy vi tính và một chiếc máy photocopy hàng bãi. Bà cô vẫn ngồi gõ chữ thoăn thoắt, nhưng lần này trên bàn phím máy tính, không còn tiếng lách tách quen thuộc, cũng chẳng còn giấy than hay pơ-luya nữa. Những cánh diều năm nào cũng ít dần đi.
Ngày ấy, tôi chỉ đơn giản nghĩ rằng mọi thứ thay đổi là điều bình thường. Nhưng hôm qua, khi trò chuyện với một người bạn có con đang học cấp 2, tôi lại thấy những điều bất ngờ. Chúng tôi nói về chuyện trẻ con bây giờ mê điện thoại, máy tính, và cả chuyện các cháu dùng ChatGPT để làm bài tập làm văn. Các bậc phụ huynh chia thành hai phe: một bên kiên quyết cấm đoán, một bên ngập ngừng do dự, không biết có nên để con tiếp cận công nghệ mới hay không.
Tối về, tôi chợt nhớ đến bà cô năm xưa. Bà đã thích ứng với sự thay đổi nhanh đến nhường nào! Khi máy đánh chữ lỗi thời, bà không dừng lại mà học cách sử dụng máy vi tính, tiếp tục công việc của mình theo một cách khác. Phải chăng, điều quan trọng không phải là sợ hãi trước sự thay đổi mà là cách ta thích nghi với nó?
AI nói chung và ChatGPT nói riêng là một công cụ. Dùng đúng cách, nó sẽ là cánh tay đắc lực giúp con người làm việc và học tập hiệu quả hơn. Câu hỏi đặt ra không phải là cấm hay không cấm, mà là làm sao để trang bị cho con trẻ những kiến thức, kỹ năng cần thiết để sử dụng công nghệ một cách thông minh và hữu ích.