Nội dung bài học
1. Ẩn dụ là gì?
Ẩn dụ là biện pháp tu từ gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên của sự vật, hiện tượng khác dựa trên sự tương đồng về một hoặc nhiều phương diện.
➡ Ví dụ:
- “Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng” (Viễn Phương)
→ “Mặt trời” ở đây là ẩn dụ chỉ Bác Hồ, vì Bác Hồ giống như mặt trời tỏa ánh sáng và hơi ấm cho dân tộc.
2. Các loại ẩn dụ
Ẩn dụ được chia thành bốn loại chính:
- Ẩn dụ hình thức: Dựa trên sự giống nhau về hình thức.
Ví dụ: “Về thăm nhà Bác làng Sen” → “Làng Sen” là ẩn dụ chỉ quê hương Bác Hồ.
- Ẩn dụ cách thức: Dựa trên sự giống nhau về cách thức thực hiện hành động.
Ví dụ: “Uống nước nhớ nguồn” → “Uống nước” ẩn dụ cho việc hưởng thành quả, “nhớ nguồn” ẩn dụ cho sự biết ơn.
- Ẩn dụ phẩm chất: Dựa trên sự tương đồng về phẩm chất.
Ví dụ: “Anh ấy là con cáo già trong kinh doanh” → “Cáo già” ẩn dụ chỉ người xảo quyệt, nhiều mưu mẹo.
- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: Chuyển đổi cảm giác từ giác quan này sang giác quan khác.
Ví dụ: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa” (Hồ Chí Minh) → “Tiếng hát” là ẩn dụ chuyển đổi từ thính giác (âm thanh) sang thị giác (trong trẻo, nhẹ nhàng).
3. Phân biệt ẩn dụ và hoán dụ
| Tiêu chí | Ẩn dụ | Hoán dụ |
| Cơ sở | Dựa trên sự tương đồng giữa hai sự vật, hiện tượng. | Dựa trên quan hệ gần gũi, có thực giữa hai sự vật, hiện tượng. |
| Cách thức | Thay thế một sự vật, hiện tượng bằng sự vật, hiện tượng khác có nét giống nhau. | Dùng một phần hoặc đặc điểm của sự vật để gọi tên toàn thể hoặc ngược lại. |
| Ví dụ | “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi, Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng” → “Mặt trời của mẹ” ẩn dụ chỉ đứa con. | “Cả lớp chăm chú lắng nghe” → “Cả lớp” là hoán dụ chỉ học sinh trong lớp. |
💡 Mẹo phân biệt:
- Nếu A giống B ở một điểm nào đó và được dùng thay B → Ẩn dụ.
- Nếu A có quan hệ gần gũi, liên quan đến B trong thực tế → Hoán dụ.